مانیتورینگ سرور با Grafana و Prometheus: ابزار مانیتورینگ سرور در سال 2025
مقدمه
وقتی یک وب‌سایت یا اپلیکیشن روی سرور اجرا می‌شود، مهم‌ترین نگرانی مدیر سیستم یا تیم فنی این است که مطمئن شود سرور همیشه در بهترین وضعیت ممکن کار می‌کند.
اگر منابع سرور بیش از حد مصرف شوند یا یکی از سرویس‌ها دچار مشکل شود، کل سیستم ممکن است از دسترس خارج شود.
اینجاست که ابزار مانیتورینگ سرور مانیتورینگ (Monitoring) وارد عمل می‌شوند. این ابزارها داده‌های مربوط به سرور و سرویس‌ها را جمع‌آوری کرده و به شکل گزارش و نمودار نمایش می‌دهند تا شما بتوانید مشکلات را سریع‌تر شناسایی کنید.
در میان ابزارهای مانیتورینگ، دو نام همیشه بیشتر شنیده می‌شود: Prometheus و Grafana. این دو ابزار مانیتورینگ سرور در کنار هم یکی از محبوب‌ترین راهکارها در دنیا هستند.
در مقاله قبلی به بررسی این که مانیتورینگ سرور و مدیریت لاگ‌ها در سرور چگونه انجام می شود پرداختیم در این مقاله با دو ابزار مانیتورینگ سرور Prometheus و Grafana می پردازیم.
چرا مانیتورینگ سرور مهم است؟
تصور کنید یک فروشگاه اینترنتی در روز جمعه سیاه با هزاران بازدیدکننده آنلاین فعالیت می‌کند. اگر منابع سرور ناگهان پر شوند و سیستم کند شود، احتمال از دست رفتن مشتریان و کاهش درآمد بسیار بالاست.
بدون مانیتورینگ، مدیر فنی تنها وقتی متوجه مشکل می‌شود که کاربران شروع به اعتراض کنند. اما با ابزارهای مانیتورینگ می‌توان پیش از رسیدن به بحران، مشکل را شناسایی و رفع کرد.
مانیتورینگ نه تنها برای پایداری سرورها حیاتی است، بلکه در کاهش هزینه‌ها هم نقش دارد. شما می‌توانید الگوهای مصرف منابع را بررسی کرده و تصمیم بگیرید که آیا باید سرور جدیدی اضافه کنید یا تنها با بهینه‌سازی سرویس‌ها مشکل را حل کنید.
۱. Prometheus چیست؟
Prometheus یک سیستم متن‌باز (Open Source) برای جمع‌آوری و ذخیره‌سازی داده‌ها است. داده‌هایی که این ابزار ذخیره می‌کند، به‌صورت Time-Series (سری زمانی) هستند. یعنی هر داده همراه با زمان ثبت می‌شود؛ مثلاً میزان استفاده از CPU در یک لحظه خاص.
Prometheus به‌طور مداوم از سرورها و سرویس‌های شما داده جمع‌آوری می‌کند و در پایگاه داده خودش ذخیره می‌کند. بنابراین Prometheus یک ابزار مانیتورینگ سرور قدرتمند است.
ویژگی‌های Prometheus
- جمع‌آوری داده‌ها از سرویس‌ها و سرورها به‌صورت خودکار
- پشتیبانی از انواع معیارها (Metrics) مثل مصرف CPU، حافظه (RAM)، فضای دیسک و …
- داشتن زبان پرس‌وجوی مخصوص به نام PromQL برای تحلیل داده‌ها
- امکان تعریف هشدارها و ارسال نوتیفیکیشن در شرایط خاص
به زبان ساده، Prometheus مغز جمع‌آوری داده در سیستم مانیتورینگ شماست.
۲. Grafana چیست؟
اگر Prometheus مغز جمع‌آوری داده باشد، Grafana چشم شما برای دیدن آن داده‌هاست.
Grafana ابزاری برای تجزیه‌وتحلیل و نمایش گرافیکی داده‌هاست. این ابزار می‌تواند داده‌هایی که Prometheus جمع‌آوری کرده را به نمودارها، گراف‌ها و داشبوردهای زیبا تبدیل کند.
ویژگی‌های Grafana
- ایجاد داشبوردهای گرافیکی و تعاملی
- پشتیبانی از منابع داده مختلف (Prometheus، InfluxDB، ElasticSearch و …)
- امکان تعریف هشدار و ارسال نوتیفیکیشن
- پشتیبانی از پلاگین‌های متنوع برای افزایش قابلیت‌ها
به کمک Grafana، مدیران سیستم می‌توانند با یک نگاه وضعیت سرورها را درک کنند.
۳. ترکیب Grafana و Prometheus
ترکیب این دو ابزار باعث می‌شود شما:
- داده‌ها را با Prometheus جمع‌آوری کنید.
- داده‌ها را با Grafana به‌صورت گرافیکی نمایش دهید.
به این شکل هم داده‌هایتان دقیق و سازمان‌یافته هستند، هم تحلیل آن‌ها ساده و بصری. این ترکیب یکی از محبوب‌ترین انتخاب‌ها در دنیای DevOps و مدیریت سرورهاست.
۴. مراحل راه‌اندازی
برای شروع کار با این ابزارها کافی است مراحل زیر را طی کنید:
- نصب Prometheus روی سرور و پیکربندی آن برای جمع‌آوری داده‌ها از سرویس‌ها.
- نصب Grafana و اتصال آن به Prometheus به‌عنوان منبع داده.
- ایجاد داشبوردهای گرافیکی در Grafana برای نمایش معیارهای مورد نیاز.
مثال
فرض کنید می‌خواهید میزان مصرف CPU و RAM سرور خود را زیر نظر داشته باشید:
- Prometheus این داده‌ها را به‌صورت زمان‌دار جمع‌آوری می‌کند.
- Grafana آن‌ها را به شکل یک نمودار لحظه‌ای و پویا نمایش می‌دهد.
۵. مقایسه با سایر ابزارها
ابزارهای قدیمی‌تر مثل Nagios یا Zabbix نیز برای مانیتورینگ استفاده می‌شوند. اما آنچه Prometheus و Grafana را محبوب‌تر کرده،
متن‌باز بودن، انعطاف بالا و جامعه کاربری گسترده آن‌هاست. علاوه بر این، داشبوردهای تعاملی Grafana تجربه کاربری بهتری نسبت به بسیاری از ابزارهای سنتی فراهم می‌کنند.
۶. ارتباط مانیتورینگ با DevOps
در روش‌های مدرن توسعه نرم‌افزار و زیرساخت، یعنی DevOps، مانیتورینگ بخش جدایی‌ناپذیر چرخه توسعه و نگهداری است.
تیم‌های DevOps با کمک Prometheus و Grafana نه تنها وضعیت سیستم را بررسی می‌کنند، بلکه از داده‌ها برای بهبود عملکرد اپلیکیشن و پیش‌بینی نیازهای آینده استفاده می‌کنند.
۷. مزایای استفاده از Grafana و Prometheus
- نظارت دقیق: بررسی سلامت سرور، وضعیت سرویس‌ها و منابع حیاتی.
- نمایش گرافیکی: داده‌های پیچیده به شکل داشبوردهای ساده و قابل فهم نمایش داده می‌شوند.
- هشداردهی: ارسال نوتیفیکیشن هنگام بروز مشکل یا رسیدن به آستانه مصرف.
- مقیاس‌پذیری: قابلیت مدیریت تعداد زیاد سرور یا سرویس بدون افت کارایی.
جمع‌بندی
Grafana و Prometheus در کنار هم یک راهکار قدرتمند، متن‌باز و رایگان برای مانیتورینگ سیستم‌ها هستند. این ترکیب به شما کمک می‌کند تا:
- عملکرد سرورها و سرویس‌ها را به‌طور دقیق زیر نظر داشته باشید،
- مشکلات را قبل از تبدیل شدن به بحران شناسایی کنید،
- و در نهایت همیشه سیستم‌های خود را پایدار و در دسترس نگه دارید.
با توجه به اهمیت روزافزون DevOps و مدیریت منابع در دنیای امروز، یادگیری و استفاده از این دو ابزار می‌تواند یک مهارت کلیدی برای هر مدیر سیستم یا توسعه‌دهنده باشد.
منابع:
https://grafana.com/docs/grafana/latest/getting-started/get-started-grafana-prometheus/
https://sahsumit.medium.com/server-monitoring-using-prometheus-and-grafana-a041b3333fa7
